Matuszewski Józef
Matuszewski Józef ( 1911 -2003), urodził się 23 marca 1911 roku na ziemi wielkopolskiej, w Twardowie ( dawny powiat jarociński) , w rodzinie nauczycielskiej. W 1929 roku ukończył ośmioklasowe gimnazjum staroklasyczne w Gostyniu, dające doskonałe przygotowanie humanistyczne ( osiem lat nauki języka łacińskiego i pięć lat greckiego). W tym samym roku rozpoczął studia na wydziale Prawno-Ekonomicznym Uniwersytetu Poznańskiego , gdzie studiował równocześnie prawo i ekonomię. Dyplom magistra prawa uzyskał w 1933 roku, a magistra ekonomii w roku 1936.
Zainteresowania naukowe wykazywał Profesor od początku studiów. Na drugim roku został uczestnikiem znakomitego seminarium historyczno-prawnego , prowadzonego przez profesora Zygmunta Wojciechowskiego, ucznia słynnego uczonego lwowskiego- Oswalda Balzera. Nie poprzestał na tym jednym, głównym magisterium. Poszerzał i ugruntowywał swoją wiedzę na seminariach takich uczonych, jak historycy Kazimierz Tymieniecki i Jan Rutkowski.
Zdolności i zainteresowania naukowe Józefa Matuszewskiego zostały zauważone przez Jego mistrzów. Od roku 1931 został asystentem –wolontariuszem przy seminarium historyczno-prawnym; od stycznia do sierpnia 1934 roku był zastępcą starszego asystenta przy seminarium prawa publicznego, wreszcie we wrześniu 1935 roku otrzymał nominację na starszego asystenta przy seminarium historyczno-prawnym, co oznaczało związanie się już na stałe z pracą uniwersytecką. Ukoronowaniem pracy naukowej ,w tym młodzieńczym okresie życia, stało się promowanie na doktora nauk prawnych w 1936 roku na podstawie obszernej pracy pt. „Immunitet ekonomiczny w dobrach Kościoła w Polsce do roku 1381” . W tym samym roku Józef Matuszewski rozpoczął – jako stypendysta Funduszu Kultury Narodowej- studia w słynnej paryskiej Ecole des Chartes, które trwały do 1939 roku . Studiował tam nauki pomocnicze historii, słuchając wykładów z paleografii, dyplomatyki, chronologii , bibliografii, archiwistyki, filologii romańskiej, historii prawa i ustroju Francji.
W czasie okupacji przebywał na terenie Generalnej Guberni. Wywieziony z powstania warszawskiego do Kielc prowadził tam, na wydziale humanistycznym Tajnego Uniwersytetu Ziem Zachodnich, wykłady z historii ustroju Polski oraz na wydziale prawa ćwiczenia z historii prawa.
Po wojnie wrócił do macierzystego Uniwersytetu Poznańskiego i objął stanowisko zastępcy profesora w Katedrze Historii Prawa na Zachodzie Europy. Od 1949 roku sprawował formalnie opiekę - w rzeczywistości zaś kierownictwo - nad powołaną, ale nie osadzoną i w praktyce krótko istniejącą, Katedrą Historii Prawodawstw Słowiańskich. W 1949 roku habilitował się na podstawie pracy o prawie rugijskim . W 1954 roku otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego a w 1959- profesora zwyczajnego.
Do 1963 r. Józef Matuszewski pracował na Uniwersytecie im. A. Mickiewicza w Poznaniu; tam też w latach 1959-1961 sprawował funkcję dziekana Wydziału Prawa. W 1963 r. przeniósł się na Wydział Prawa Uniwersytetu Łódzkiego, gdzie został kierownikiem Katedry Powszechnej Historii Państwa i Prawa. W 1981 roku przeszedł na emeryturę, pracując jednak na częściowym etacie.
Bogata jest twórczość naukowa Profesora. Bibliografia Jego prac naukowych obejmuje ponad 230 pozycji. Ważne miejsce w twórczości Józefa Matuszewskiego zajmuje historia sądowa prawa polskiego oraz ludów słowiańskich i bałtyckich. W 1963 r. ukazały się dwie rozprawy z zakresu historii polskiego języka prawnego i prawniczego, a w 1966 studium historii polskiego prawa cywilnego. Największe uznanie w dziedzinie historii prawa sądowego zdobył sobie Profesor licznymi pracami nad Najstarszym Zwodem Prawa Polskiego zwanym też Księgą Elbląską. Obok historii prawa sądowego, główną tematyką w dorobku Józefa Matuszewskiego jest historia ustroju państwowego Polski, przedstawiana na ogół w ścisłym powiązaniu z historią gospodarczo-społeczną. W tym zakresie szczególną rolę odgrywa wątek chłopski oraz wiążący się z nim problem kolonizacji na prawie niemieckim w Polsce. Pozycję prawną i społeczną chłopa w Polsce szlacheckiej rozpatrywał z różnego punktu widzenia. W swoim studium semazjologicznym pt. ‘’Cham’’ wskazywał na niską pod względem społecznym sytuację polskiego chłopa doby przedrozbiorowej – uciskanego, eksploatowanego przez swego pana i poniżanego. W tematyce szlacheckiej poruszanej przez Profesora czołowe miejsce zajmują takie nowatorskie dzieła, jak : „Tytułomania szlachecka” i „Polskie nazwisko szlacheckie”.
Wśród prac o tematyce ustrojowej znajdują się również studia dotyczące historii polskiej skarbowości. Znamy też Józefa Matuszewskiego jako zasłużonego edytora lub współedytora wielu źródeł : „Księgi Henrykowskiej”, „Wolumina Legum”, Najstarszego Zwodu praw Prusów. Przetłumaczył także na język polski Helmolda Kronikę Słowian.
Sięgał też profesor Józef Matuszewski do tematów z zakresu historii kultury materialnej, zajmując się dziejami zaprzęgu i trakcji konnej, jak i do demografii historycznej.
Znamiennym rysem twórczości naukowej Józefa Matuszewskiego jest powiązanie nauk historycznych i historycznoprawnych z filologią. Znajomość dawnego języka uważał On za istotną podstawę badań historycznych a sam język – przede wszystkim dawną polszczyznę i łacinę - za pierwszorzędne źródło historyczne.
Twórczość naukowa profesora Józefa Matuszewskiego wniosła do polskich nauk historycznych i filologicznych trwałe wartości, wynikające przede wszystkim z dążenia do prawdy naukowej. Świetne przygotowanie ogólnohumanistyczne, jak i bardziej fachowe,tj. historycznoprawne i filologicznoprawne, wrodzone zdolności i uczciwość w pracy naukowej, a także stosowanie w życiu starożytnej maksymy ‘’ nulla dies sine linea’’ ( ani jeden dzień bez owocnej pracy) przyczyniły się do tego, że profesor Józef Matuszewski , nestor polskiej historii prawa, dobrze przysłużył się nauce polskiej. Zmarł w Łodzi w 2003roku.
Biogram przygotowano na podstawie : Sylwetki łódzkich uczonych zeszyt 31 Profesor Józef Matuszewski